Waar de nacht nog zwart is

Onlangs bezocht ik een bruiloft in Oudesluis, een Noord-Hollands dorp dat ooit voor de inpoldering een van de grootste sluizen van Europa was waar VOC-schepen aanlegden. Die tijd van weleer is voorgoed voorbij. Nu was het voor mij drie kwartier fietsen vanaf het station in Schagen door de weilanden. Een mooie fietstocht ware het niet dat de gehuurde OV-fiets voor mij te laag was en ik flink moest doortrappen om op tijd in de kerk te zijn. En dat terwijl ik met make-up en al niet bezweet wilde aankomen, wat natuurlijk mislukte. Toen ik de ceremoniemeester de organist hoorde aansporen: “Speel nog maar even verder” en de organist daarop antwoordde: “Zijn ze er nog niet?”, herinnerde ik me ineens weer dat deze bruid ook in het dagelijkse leven altijd te laat was. Ik had gerust wat later kunnen arriveren en nog onverhit op tijd kunnen zijn.

Terug naar Oudesluis: volgens de Wikipedia wonen hier 800 mensen. Dat zijn ongeveer evenveel kinderen die op de school zitten die mijn kind bezoekt. In een gebouw kunnen 800 kinderen een oorverdovend lawaai maken, in die dorpjes staat het geluid uit. Maar wat mij het meest opvalt aan die gehuchten is dat je zelden iemand ziet. Je ziet huizen en tuinen, geparkeerde auto's, paarden, schapen of koeien in de wei. Je hoort soms kippen en hanen in de berm. Maar waar zijn de mensen? Het is zaterdagmiddag dus ze zitten niet op kantoor. Maar aan de andere kant, kun je je afvragen: wat moeten ze op straat doen? Er zijn niet of nauwelijks winkels en de dorpsbewoners hebben blijkbaar weinig belangstelling voor een ommetje voor de lol.

Ook in Engeland waar ik een tijdje heb rondgetrokken in Noord-Yorkshire leken de dorpjes bewoond door schapen en niet door mensen. Overdag in de zon zien die dorpjes er in hun landelijke omgeving heel pittoresk uit ook al geeft de verlatenheid mij altijd een onheilspellend gevoel. Zodra de schemering invalt, blijkt dat er geen lantaarns langs de toegangswegen staan en dat die lange, romantisch door bomen overgroeide laan ineens heel erg donker wordt. De lichtbundel van de koplamp op de fiets valt weg in de zwartheid van de nacht. Er is geen overzicht meer. Horrorverhalen over Marianne Vaatstra's en Tanja Groens nemen de gedachten over en nu kan er van alles uit de struiken springen. Er is niemand die je hoort of ziet. Wat begon als een idyllisch fietstochtje op weg naar een bruiloft eindigt in paniekerige gedachten, hartkloppingen en schichtige blikken op de weg terug naar het nu ook verlaten station. Dat decor van een pittoresk, ogenschijnlijk leeg dorp waar toch van alles in gebeurt en waar de nacht nog zwart is, is het decor van Jousterheerd.

Discipline is sexy

Een van de meest opwindende verbeeldingen van groepsdiscipline is voor mij de roeiscène uit de film Skulls (VS, 2000). In deze scène gaat het om een roeiwedstrijd met zogenaamde 8+-ers (een boot met acht roeiers en een stuurman/vrouw). Op aanwijzingen van de stuurman/vrouw geeft de slag, oftewel de meest ervaren roeier achterin de boot het tempo aan. Zoals vroeger de galeislaven roeiden opgezweept door het ritme van de trommel, zo moet de stuurman/vrouw de groep motiveren net dat beetje extra te geven als ze hun maximum hebben bereikt. Dit alles gebeurt op basis van het vertrouwen dat de stuurman het beste met de groep voor heeft en de groep bereid is alles en meer te geven. Dat vind ik op zich al een heel spannend gegeven. In de betreffende roeiwedstrijd breekt de riem van een van de roeiers en vormt hij alleen nog maar loze ballast. De groepsdiscipline eist dat hij zijn riem dumpt en ook zelf in het water springt om zijn boot nog een kans te geven. Vervolgens moet de slag alles op alles zetten om de verloren tijd in te halen en de stuurman moet zorgen dat de slag in zijn tempo daar nog bovenuit weet te stijgen de andere roeiers meevoerend om te kunnen winnen. En dat lukt dankzij hun discipline. Deze vorm van totale overgave, blind vertrouwen en opoffering voor de groep vind ik in één woord: sexy.

Het idee achter discipline is een doel te bereiken dat een individu of een groep voor ogen heeft door gestaag een bepaald gedrag te vertonen en ander gedrag te mijden. Ik heb als dagbladjournalist gewerkt bij Trouw en ik genoot van de discipline die daar heerste. Een van de karaktertrekken van een goede journalist is in mijn ogen eigenzinnigheid. Zet een groep eigenzinnige mensen bij elkaar en een ieder gaat zijn eigen kant op. Dit kan interessante artikelen opleveren over uiteenlopende onderwerpen. Echter om een goed gevulde krant dagelijks van de persen te laten rollen moeten alle neuzen op hetzelfde moment dezelfde kant op wijzen. Geschillen werden al dan niet tijdelijk opzij gezet om maar te kunnen voldoen aan die discipline om samen de beste krant op tijd af te maken en dat vond ik iedere keer weer fascinerend.

De discipline van een groep kan ook heel benauwend zijn, vooral als er gedrag wordt verlangd die tegen je eigen inborst ingaat. De vraag is dan of er nog een gemeenschappelijk doel wordt gediend of dat iemand vanuit eigenbelang de groep een discipline oplegt. Groepsdiscipline is een belangrijk element in het verhaal Jousterheerd. Het is aan het hoofdpersonage om te ontdekken of dat sexy is of heel erg benauwend.

Skulls - roeiscène